Erkeklerde Kısırlık Belirtileri, Nedenleri, Testleri ve Tedavilerinin Tam Rehberi

Çiftlerin yaklaşık yüzde 15’i kısırlık sorunları yaşamaktadır. Bu demektir ki, çiftler bir yıl veya daha uzun süreler düzenli ve korumasız cinsel ilişki yaşamış olsalar bile çocuk sahibi olamamaktadır. Erkeklerde kısırlık oranı bu çiftlerin yarısına tekabül etmektedir. Erkeklerde kısırlık, düşük sperm üretimi, düzensiz veya hareketsiz sperm hücreleri veya sperm taşıyan kanallarda tıkanma sonucunda meydana gelebilir. Sakatlıklar, hastalıklar, kronik sağlık problemleri, yaşam tarzı ve birçok diğer faktör de erkek kısırlığında rol oynayabilir. Çocuk sahibi olamamak stresli ve sinir bozucu bir durum olabilir fakat çok çeşitli erkek kısırlığı tedavisi bulunmaktadır.

Erkeklerde Kısırlık Belirtileri

Erkek kısırlığının ana belirtisi, çocuk sahibi olamamaktır. Bunun dışında belirgin işaret veya belirti bulunmayabilir. Bazı durumlarda, kısırlığın altında hormon dengesizliği veya sperm kanallarında blokaj gibi sebepler yatabilmektedir. Erkek kısırlığının işaretleri ve belirtileri aşağıdakileri içerebilir:

• Çocuk sahibi olamamak
• Cinsel fonksiyon bozuklukları (Örneğin, boşalmada güçlük veya iktidarsızlık)
• Acı, şişme veya testis bölgesinde yumru
• Kromozom veya hormonal bozukluk belirtisi olan, sakal – bıyıkta veya diğer vücut kıllarında azalma
• Düşük sperm sayısına sahip olmak (Bir mililitre menide 15 milyondan az sperm hücresi, her boşalmada 39 milyondan az sperm hücresi)

Kısırlık için ne zaman doktora gitmelisiniz?

Eğer aşağıdaki belirtiler bulunuyorsa, doktora gitmeniz gereklidir:

• Bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişki sonucu çocuk sahibi olamamak
• Boşalma problemleri, düşük cinsel performans veya diğer cinsel fonksiyon problemleri yaşandığında
• Testislerde acı, rahatsızlık, şişlik veya yumru
• Prostat, testis rahatsızlıkları veya cinsel problem geçmişi
• Kasık, testis, penis veya skrotum ameliyatı

Erkeklerde Kısırlık Neden Olur?

Erkek üretkenliği karmaşık bir süreçtir. Eşinizi hamile bırakmak için aşağıdakileri gerçekleştirmeniz gereklidir:

• Sağlıklı sperm üretmeniz gereklidir. Başlangıçta, sağlıklı bir ergenlik dönemi geçirerek, üreme organınızda normal büyüme ve gelişme gereklidir. Testislerden en az birinin düzgün biçimde gelişmesi ve testesteron ile diğer hormonların düzgün şekilde üretilmesiyle, vücudunuzda sperm üretiminin tetiklenmesi gereklidir.
• Sperm hücreleri meniye taşınmalıdır. Testislerde üretilen sperm, meniye hassas tüpler ile taşınmalı ve başarılı şekilde penisin dışına boşaltılmalıdır.
• Menide yeteri kadar sperm olmalıdır. Eğer meniniz içerisinde sperm sayısı az ise, sperm hücrelerinizin partnerinizin yumurtasını dölleme ihtimali azalacaktır. Düşük sperm sayısı, sperm hücre sayınızın, bir mililitre meni içerisinde 15 milyon sperm hücresinden veya boşalma başına 39 milyon sperm hücresinden daha az olması durumudur.
• Sperm hücreleriniz düzgün şekle ve hareket kabiliyetine sahip olmalıdır. Eğer sperm hücrelerinizin hareketliliği (motilite) veya şekli (morfoloji) anormal ise, partnerinizin yumurtasına erişemeyerek döllemeyi gerçekleştiremeyecektir.

DAHA FAZLA OKUYUN: SPERM KALİTESİNİ ARTIRMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

DAHA FAZLA OKUYUN: SPERM SAYISINI ARTIRMAK İÇİN BİLMENİZ GEREKENLER

Erkek kısırlığına neden olan medikal sebepler

Erkek üretkenliğini etkileyen problemler çeşitli sağlık problemleri ve tedavilere bağlı olabilir. Bu durumlar aşağıdaki gibidir :

• Varikosel. Varikosel, testislerdeki toplar damarlarda meydana gelen şişmeye verilen isimdir. Bu durum, erkeklerde kısırlığın en sık rastlanan sebebidir. Bu durum testislerin normal olarak soğumasını engelleyerek, sperm sayısında ve hareketliliğinde azalmaya sebep olabilir.
• Enfeksiyon. Bazı enfeksiyonlar, sperm üretimi ve sağlığını etkileyerek veya spermin geçiş noktalarını tıkayarak problemlere sebep olabilir. Bu enfeksiyonlar, bel soğukluğu ve klamidya gibi, prostat iltihabına sebep olabilecek cinsel yolla bulaşan hastalıklar olabileceği gibi, üreme ve boşaltım yollarında meydana gelen enfeksiyonlar da olabilir.
• Boşalma problemleri. Geri boşalma, boşalma sırasında penis ucundan çıkması gereken meninin mesaneye girmesi ile ortaya çıkar. Prostat, üretra veya mesane cerrahisi ve diyabet gibi çeşitli sağlık problemleri geri boşalmaya sebep olabilir. Bunun yanı sıra, alfa blokerlar olarak bilinen kimi tansiyon ilaçları da buna sebep olabilmektedir. Omurilik sakatlığı gibi bazı problemler yaşayan erkekler sperm üretebilmelerine rağmen boşalma konusunda sorun yaşayabilirler.
• Spermlere saldıran antikorlar. Anti-sperm antikorları, yanlışlıkla sperm hücrelerini saldırgan virüsler olarak belirleyerek, yok etmeye çalışan bağışıklık sistemi hücreleridir. Bu genellikle vazektomi operasyonu geçirmiş olan erkeklerde yaygındır.
• Tümörler. Kanser ve iyi huylu tümörler, direk olarak erkek üreme organlarına veya üreme hormonlarının salgılandığı hipofiz bezi gibi bezlere direk olarak etki edebilir. Bu tümörlere yönelik cerrahi operasyonlar, radyasyon veya kemoterapi de erkek üremesine etki edebilir.
• İnmemiş testis. Fetal gelişim esnasında, bir veya iki testis de, karından normal olarak testisleri taşıyan keseye (skrotum) inmemiş olabilir. Bu gibi durumlar yaşayan erkeklerde, üretkenliğin azalması çok daha sık rastlanmaktadır.
• Hormon dengesizlikleri. Hipotalamus, hipofiz ve testisler, sperm oluşturmak için gerekli olan hormonları üretmektedir. Bu hormonların yanısıra, böbreküstü ve tiroid bezleri, sistemlerde meydana gelebilecek değişiklikler de sperm üretimini bozabilir.
• Sperm kanal defektleri. Sperm taşıyan tüpler sakatlıklar veya hastalıklar sonucu hasar görebilir. Bazı erkekler, testislerin sperm depolayan kısımlarında (epididim) veya sperm taşıyan tüplerde (vas deferens) tıkanıklık ile doğarlar. Kistis fibros ve bunun gibi bazı kalıtsal problemler sebebiyle, erkek tamamen sperm kanalı olmadan doğmuş olabilir.
• Kromozom kusurları. Klinefelter sendromu gibi kalıtsal hastalıklar, erkek üreme organının gelişmesine engel olabilir. (Bir erkeğin X ve Y kromozomları yerine iki X ve bir Y kromozomu ile doğması, erkeklik organında bozukluklara sebep olabilir) Bunun dışında, kistik fibroz, Kallmann sendromu, Young sendromu ve Kartagener sendromu da üretkenliğe etki edebilir.
• Cinsel ilişkilerde yaşanan problemler. Cinsel ilişki sırasında ereksiyon problemi yaşamak (iktidarsızlık), prematür boşalma, acılı ilişki, anatomik bozukluklar, psikolojik veya ilişki sorunları cinsel problemler doğurabilmektedir.
• Çölyak hastalığı. Glutene olan duyarlılık sebebiyle ortaya çıkan bir sindirim bozukluğu olan çölyak hastalığı, erkeklerde kısırlığa sebep olabilir. Glutensiz bir diyet uygulanması ile doğurganlık artırılabilir.
• Bazı ilaçlar. Testesteron geri kazanma tedavisi, uzun süreli anabolik steroid kullanımı, kanser ilaçları (kemoterapi), bazı antifungal ilaçlar, bazı ülser ilaçları ve buna benzer pek çok ilaç, sperm üretimini bozarak, erkek doğurganlığını azaltabilir.

Erkek kısırlığına sebep olan çevresel sebepler

Sıcaklık, toksinler ve kimyasallar gibi çeşitli ekstrem çevresel koşullar sperm üretimini ve fonksiyonunu etkileyebilir. Yaygın sebepler aşağıdakileri içermektedir:

• Endüstriyal kimyasallar. Benzenlere, toluen, ksilen, herbisit, pestisit, organik çözücüler, kurşun boya içeren malzemelere uzun süre maruz kalınması düşük sperm sayısına sebep olabilir.
• Ağır metallere maruz kalmak. Herhangi bir ağır metale uzun süre maruz kalmak doğurganlığı azaltabilir.
• Radyasyon veya X-Ray. Radyasyona maruz kalmak sperm üretimini azaltabilir. Bu gibi durumlarda sperm üretiminin normale dönmesi yıllar sürebilir. Büyük dozda radyasyon alınması ise sperm üretimini kalıcı olarak düşürebilir.
• Testislerin fazla ısınması. Saunaların veya sıcak banyoların sıklıkla kullanılması, geçici olarak sperm sayınızı azaltabilir. Uzun süre oturmak, sıkı giysiler giymek veya dizüstü bilgisayarınızı dizinizin üstünde uzun süre kullanmak skrotum bölgenizdeki ısıyı artırarak sperm üretimini düşürebilir. Sperm sayınıza etki etmeyecek bir iç çamaşırı giymeniz önerilmektedir.

Kısırlığa neden olabilecek çeşitli sebepler aşağıdaki gibi olabilir.

• Yasadışı ilaç kullanımı. Kas gücü ve büyümeyi artırmak için alınan anabolik steroidler, testislerin sperm üretiminin azalmasına sebep olabilir. Uyuşturucu maddelerin alımı da sperm sayısını ve kalitesini düşürebilir.
• Alkol. Alkol, testesteron seviyesini azaltarak sperm üretiminin düşmesine sebep olabilir.
• İş. Uzun süreli bilgisayar veya monitör başında oturmak, uzun süreli masa başı işleri veya işten dolayı oluşabilecek stres kısırlık riskinizi artırabilir.
• Tütün kullanımı. Sigara içen erkekler, içmeyenlere göre daha az sperm sayısına sahiptir.
• Duygusal stres. Üretkenlik konusunda yaşadığınız stres de dahil olmak üzere, pek çok uzun süreli duygusal stres, sperm üretiminde gerekli olan hormonları etkileyebilir.
• Kilo. Obezite, hormon değişiklikleri yaparak, erkek doğurganlığını azaltabilir.
• Uzun süre bisiklet sürmek. Uzun süreli bisiklet kullanmak da testislerinizi azaltmak sureti ile doğurganlığı düşürebilecek olan muhtemel sebepler arasındadır.

Erkeklerde kısırlık riskine karşı bunlara dikkat

Aşağıda, bazı kısırlığa sebep olabilecek maddeler yer almaktadır:

• Tütün kullanımı
• Alkol kullanımı
• İllegal ilaç kullanımı
• Fazla kilolu olmak
• Geçmişte veya şu anda enfeksiyon geçirmiş, geçiriyor olmak
• Toksinlere maruz kalmış olmak
• Testislerin fazla ısınması
• Vazektomi veya vazektomi geri alma operasyonu geçirmiş olmak
• Doğurganlık bozukluğu ile doğmak veya kalıtsal olarak bozukluğa sahip olmak
• Tümör ve kronik hastalıklar gibi sağlık problemlerine sahip olmak
• Radyasyon veya cerrahi operasyon gibi kanser tedavileri geçiriyor olmak
• İlaç alınıyor olması
• Uzun süreli bisiklet veya binicilik gibi aktiviteler yapmak (özellikle sert bir koltukta veya düzgün ayarlanmamış bir bisiklet üzerinde.)

Bazı durumların yan etkisi de kısırlığa yol açar

Kısırlık problemleri hem siz hem de partneriniz için stresli bir durum olabilir. Komplikasyonlar aşağıdakileri içerebilir:

• Düşük sperm sayısı sebebiyle cerrahi operasyonlar veya diğer tedaviler
• Vitro fertilizasyon gibi pahalı yardımcı üreme teknikleri
• Stresten dolayı çocuk sahibi olamama
• Artan prostat kanseri riski

Erkekler Kısırlık Tedavisine Nasıl Hazırlanmalı?

Aile doktorunuzla veya genel hekim ile başlamanız gereklidir. Kimi zaman, doktorunuz sizi bir kısırlık uzmanına yönlendirebilir. Tedavinize hazırlanmak için ve doktorunuzdan ne bekleyebileceğinize dair bazı bilgiler aşağıda yer almaktadır.

• Randevu öncesi gerekliliklere dikkat edin. Randevu aldığınız zaman, bu süre içerisinde, örneğin ne sıklıkla boşalmanız gerektiği veya kullandığınız ilaçları bırakıp bırakmamanız gerekip gerekmediği konusunda doktorunuza danışmayı unutmayın.
• Deneyimlediğiniz belirtileri not edin, bu belirtiler içerisinde, randevunuz ile alakalı gibi görünmeyenler olsa bile.
• Temel kişisel bilgilerinizi yazın, bu bilgilere büyük stresleriniz veya son zamanlarda yaşadığınız değişiklikler de dahildir.
• Aile geçmişinizde doğurganlık problemi olup olmadığını araştırın. Babanızda veya erkek kardeşinizde doğurganlık problemi olup olmadığını araştırmanız, düşük sperm sayısının sebepleri ile ilgili size ipuçları verebilir.
• Aldığınız tüm ilaçların listesini çıkarın. Vitaminler ve gıda takviyeleri dahil.
• Eşinizle birlikte gidin. Eğer düşük sperm sayısına sahip olduğunuz kesin olsa bile, eşiniz de hamileliğe engel olabilecek herhangi bir probleme karşı test yaptırmalıdır. Aynı zamanda, partnerinizi yanınızda götürmeniz, doktorun size tavsiyelerine daha rahat uymanızı ve aklınıza gelmeyen soruları hatırlamanızı sağlayabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları not edin.

Doktorunuza soracağınız basit sorular aşağıdakileri içerebilir:

• Düşük sperm sayısına sahip olduğum konusunda neden şüpheleniyorsunuz?
• Yaygın nedenler dışında, hangi sebeplerden dolayı eşim ve ben çocuk sahibi olamıyor olabiliriz ?
• Ne tarz testlere ihtiyacım var?
• Eşim de testlere ihtiyaç duyacak mı?
• Sperm sayımı artırmak için ne gibi tedaviler uygulanabilir? Siz hangisini önerirsiniz?
• Uymam gereken herhangi bir tavsiye var mı?
• Eve götürebileceğim herhangi bir basılı materyal veya broşür bulunuyor mu ? Önerdiğiniz internet siteleri var mı?

Erkeklerde Kısırlık Testleri ve Kısırlık Teşhisi

Çoğu kısır çift, birden fazla kısırlık sebebine sahip olabilir. Bu sebeple, her iki kişi de doktor kontrolünden geçmelidir. Doktorunuz, kısırlığın sebebini anlayabilmek için pek çok test uygulayabilir. Bazı durumlarda ise, kısırlığın sebebi tam olarak anlaşılamamaktadır. Kısırlık ile ilgili yapılan testler aşağıdaki şekilde olabilir:

• Genel fiziksel testler ve medikal geçmiş. Bunlar, cinsel bölgenize ve doğurganlığınıza etki eden çeşitli kronik sağlık problemleri, hastalıklar, sakatlıklar veya cerrahi operasyonları içerebilir. Doktorunuz aynı zamanda cinsel alışkanlıklarınız ve cinsel gelişmeniz hakkında sorular da sorabilir.
• Meni analizi. Meni analizi, genellikle doktorunuzun ofisinde, özel bir kaba boşalmanız ile yapılır. Meniniz, laboratuvar ortamında, sperm sayısına bakılması ve şekli (morfoloji) ve hareketleri (motilite) konusunda herhangi bir bozukluk olup olmadığını anlamak amacıyla test edilir. Laboratuvar aynı zamanda, meniniz içerisinde bulunabilecek enfeksiyonlara karşı da test edilecektir. Çoğu zaman, doğru sonuçlar elde edebilmek için pek çok farklı meni örneği alınabilir. Eğer sperm testleriniz normal ise, doktorunuz partnerinizin test yaptırmasını önerecektir.

Doktorunuz kısırlığın sebebini anlayabilmek için aşağıdaki kısırlık testleri yaptırmanızı da önerebilir:

• Skrotal Ultrason. Bu testler, testisleri ve destekleyici yapıları incelemek için yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanmaktadır.
• Transrektal ultrason. Yağlanmış küçük bir değnek, prostatınızı ve meni taşıyan tüplerin (ejakülasyon kanalları ve seminal veziküller) tıkanıklığını kontrol etmek için rektum içerisine yerleştirilmektedir.
• Hormon testleri. Doktorunuz, cinsel gelişim ve sperm üretiminde önemli rol oynayan hipofiz, hipotalamus ve testisler tarafından üretilen hormonların düzeyini belirlemek amacıyla bir kan testi yapmayı önerebilir.
• Boşalma sonrası idrar tahlili. İdrarda sperm bulunması, boşalma sırasında, meninin penisinizden çıkmak yerine mesaneye doğru geri gittiğini gösterebilir (geri boşalma).
• Genetik testler. Sperm yoğunluğunuzun çok düşük olması durumuna genetik koşullar sebep oluyor olabilir. Kan testi aracılığıyla, genetik anormali işareti olan Y kromozomları aranabilir. Genetik testler aynı zamanda, çeşitli sendrom ve problemleri de ortaya çıkararak farklı sorunları görmenizi sağlayabilir.
• Testis biyopsisi. Bu test, testislerinizden iğne aracılığıyla örnek alınması yolu ile gerçekleştirilir. Bu test, kimi zaman meni örneğiniz içerisinde hiç sperm bulunmaması durumunda yapılır. Eğer test sonuçları sperm üretiminin normal olduğunu gösterirse, problem muhtemelen sperm aktarımı ile ilgili bir blokajdan kaynaklanmaktadır.
• Anti-sperm antikor testleri. Bu test genellikle, bağışıklık sistemi hücrelerinizin (antikor) sperm hücrelerine saldırarak fonksiyonlarının bozulmasına sebep olup olmadığının anlaşılması için yapılır.
• Özel sperm fonksiyonu testleri. Bu testlerde, spermlerin boşalma sonrasında ne kadar sağlıklı kaldığı ve bir yumurtalık hücresine ne kadar etki edebildiği konusunda bir dizi test uygulanır. Eğer düşük sperm sayısı problemi yaşıyorsanız, sağlıklı spermlere sahip olmak erkek üretkenliğinde önemli bir rol oynamaktadır.

Erkeklerde Kısırlık Tedavisi ve İlaçları Doktorunuz, çeşitli tedaviler ile doğurganlığınızı artırabilir. Sıklıkla, kısırlığın ana sebebi bulunamamaktadır. Eğer sebep bulunamazsa, doktorunuz işe yarayabilecek tedavileri size önerecektir. Çoğu kısırlık problemlerinde, kadın olan eşinizin de kontrol ve tedavi edilmesi gerekebilir. Bazı durumlarda, partnerinizin tedavi edilmesi, kısırlık probleminin ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Erkek kısırlığını çözebilecek tedaviler aşağıdakileri içerebilir:

• Ameliyat. Örneğin, testis toplardamarlarında şişme yaşanması (varikosel) durumunda, ameliyat ile bu tüpler tamir edilebilir.
• Enfeksiyon tedavisi. Üremeye etki eden enfeksiyonlar antibiyotikler aracılığıyla tedavi edilebilir fakat bu her zaman üretkenliği tekrar sağlayamayabilir.
• Hormon tedavisi ve ilaçlar. Hormon veya ilaç alımı, hormon seviyelerindeki dengesizlikleri düzeltebilir. Bu tedavinin meni analizlerinizde tam anlamıyla etkisini gösterebilmesi için üç ile altı ay arasında bir süre beklemeniz gereklidir.
• Yardımcı üretkenlik teknolojisi (ART). ART tedavisi, isteğiniz ve özel durumunuza göre, bir dönor yardımıyla, normal boşalma yolu ile veya cerrahi yollar ile sperm alınması yoluyla üretkenliği sağlar. Elde edilen sperm ise, kadının genital sistemine enjekte edilerek veya intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu yapılarak kullanılır.

Yaşam tarzı ve evde tedavi

Eşinizin hamile kalma şansınızı artırabilmek için evde uygulayabileceğiniz bazı adımlar bulunmaktadır:

• Daha sık cinsellik. Ovülasyon döneminde, her gün cinsel ilişkiye girmek, partnerinizin hamile kalma şansını artıracaktır. Ancak, daha fazla boşalmanız sperm sayınızı azaltacaktır.
• Doğurganlık ihtimali bulunduğunda ilişkiye girin. Bir kadının, regl dönemlerinin tam ortasında hamile kalma ihtimali çok daha fazladır. Uzmanlar, genel olarak ovülasyon döneminde, her iki günde bir cinsel ilişkiye girilmesini önermektedir.

Erkeklerde Kısırlık Sorunun Psikolojisiyle Başa Çıkma ve Destek Alma

Kısırlıkla başa çıkmak zor olabilir. Sebepleri bilinmeyen bir problem olduğu için, ne kadar süreceğini ve tedavinin işe yarayıp yaramayacağını bilemediğinizden dolayı, kısırlık problemlerinde çok ciddi duygusal sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Çiftin bu problemleri atlatmak amacıyla çeşitli planlar oluşturması yardımcı olabilir. Duygusal sorunlar için plan yapın Limitlerinizi belirleyin. Prosedürlerin sizin ve eşiniz için yaratacağı mali ve duygusal külfeti belirleyin ve ne kadar süre devam edeceğinize dair bir limit koyun. Kısırlık tedavileri genellikle pahalı ve sigorta kapsamına girmeyen tedavilerdir. Başarılı bir hamilelik, bir çok tedavi denemesi sonucunda ortaya çıkabilir. Bazı çiftler tedaviye fazla odaklandıkları için, hamilelik sağlanana kadar duygusal ve maddi olarak yıkıma uğramaktadırlar.

Tedavi sırasında duygusal stresi kontrol etmek

• Stres azaltma teknikleri uygulayın. Yoga, meditasyon ve masaj terapisi gibi alternatifleri deneyin.
• Danışmanlık hizmetlerine başvurmayı düşünün. Çeşitli terapiler aracılığıyla, gevşeme ve stres yönetimi eğitimi alabilirsiniz. Bu danışmanlık hizmetleri, sizi rahatlatarak, sperm kalitenizi artırmaya yardımcı olabilir.
• Kendinizi ifade edin. Suçluluk veya kızgınlık gibi duygularınızı içinizde tutmak yerine dışarıya yansıtın.
• Sevdikleriniz ile bağlantıda kalın. Eşiniz, aileniz ve arkadaşlarınız ile konuşmak faydalı olabilir. En iyi destek, sevdiklerinizden ve size yakın olan insanlardan gelecektir.

Erkeklerde Kısırlık Önleme

Pek çok erkek kısırlığı türü önlenemezdir. Ancak, bazı kısırlık sorunlarından aşağıdakileri uygulayarak uzak kalabilirsiniz:

• Sigara içmeyin
• Alkolü azaltın veya bırakın
• İllegal ilaçlar kullanmayın
• Sperm sayınıza etki edebilecek ilaçlar konusunda doktorunuzla konuşun
• Kilo vermeye devam edin
• Sıcaktan kaçının
• Stresi azaltın
• Zirai ilaçlardan, ağır metallerden ve diğer toksinlerden uzak durun.

Riskler kesin olmasa da, eğer bisiklet sporu ile uğraşıyorsanız, jel bir koltuk ve tam süspansiyonlu bir bisiklet kullanmayı düşünün. Ayrıca, çok uzun sürelerde dar kıyafetler giymemeniz kısırlığı önlemenizde yardımcı olabilir.